Music Monday - Jazz, deel 3

Dixieland oftewel old style, big bands en swing, bebop, cool jazz: er was voor de jazzliefhebber in de jaren vijftig en zestig steeds meer te kiezen. Het aantal stromingen en stijlen is sindsdien nog verder toegenomen. Bovendien beleefden oudere jazzvormen een revival, waar veteranen als Louis Armstrong en klarinettist/saxofonist Sidney Bechet – in 1912 op z’n vijftiende al actief in een jazzband – van profiteerden.

Louis Armstrong

Stijlen en stromingen

Naast al die verschillende stijlen waren er ook geografische verschillen. Cool jazz sloeg vooral aan de westkust aan, terwijl de bebop zich aan de oostkust verder ontwikkelde tot de wat ruigere en sterk ritmische hard bop. Een van de bekendste vertegenwoordigers daarvan is de drummer Art Blakey met de Jazz Messengers, maar ook Miles Davis, John Coltrane en Cannonball Adderley, die eerder tot de cool jazz konden worden gerekend – samen maakten ze in 1959 Kind of Blue, soms ‘de beste jazzplaat ooit’ genoemd – speelden hard bop. Andere grootheden zijn saxofonist Dexter Gordon, bassist Charlie Mingus en pianist Thelonious Monk.

Fusion

Stijlen en genres begonnen steeds meer door elkaar heen te lopen. Neem de soul jazz, ontstaan vanuit de hard bop, maar met invloeden uit blues en gospel. Eind jaren zestig ontstond de fusion of jazzrock, waarvan de benaming voor zichzelf spreekt. Muzikale duizendpoot Herbie Hancock (toetsenist) was en is in beide genres actief en maakte daarnaast uitstapjes naar rock en pop. En ook hier komen we Miles Davis weer tegen, die met zijn plaat Bitches Brew uit 1970 wel als de aartsvader van deze muziekstijl wordt beschouwd. Dat lijkt me, met alle achting voor zijn prestaties, niet helemaal juist, want al jaren eerder maakte de band Free Spirits van Larry Coryell jazz met rockinvloeden. Een bekende fusionband was het Mahavishnu Orchestra van gitaarvirtuoos John McLaughlin, die zich zoals als uit de naam blijkt ook door Indiase muziek liet beïnvloeden. De muziek doet daardoor wat gedateerd aan, net zoals de Indiase probeersels van George Harrison ook niet echt tegen de tand des tijds bestand zijn gebleken.

Free Jazz: de meest extreme vorm

Misschien wel de meest extreme vorm van jazz is de rond 1960 ontstane free jazz, waarbij de improvisatie boven alles gaat. De melodie is ondergeschikt, de muziek wordt bijna abstract. Het is vaak ongelooflijk virtuoos, maar door het ontbreken van een duidelijke structuur bepaald niet de makkelijkste muziek om naar te luisteren. Een pionier van de free jazz was Sun Ra, bekender geworden is Ornette Coleman.

Jazz, de muziekstijl met vele (sub)stromingen

Zo langzamerhand de draad kwijt geraakt? En dan noemen we alleen nog maar de belangrijkste stromingen en slaan we de invloeden vanuit Latijns-Amerika en de ontwikkelingen in Europa helemaal over. Bovendien onderscheiden de ‘ware gelovigen’* ook nog eens allerlei substromingen. De écht grote jazzmusici hebben zich nooit door een bepaalde stroming laten vastleggen. Het beste voorbeeld daarvan is zonder twijfel Miles Davis (1926-1991), die in zijn carrière van een kleine halve eeuw zo ongeveer álle jazzgenres heeft beoefend. Zijn plaat uit 1957 (met opnamen uit 1949 en 1950) heet niet voor niets Birth of the Cool, terwijl zijn laatste, postuum verschenen plaat Doo-Bop uit 1992 zelfs hip hop-elementen bevat. Lekker ritmisch! Niet tot ieders enthousiasme trouwens, de plaat werd bij z’n verschijnen maar matig gewaardeerd.

De keuze is eindeloos

Ook veel andere jazzgrootheden hebben zich nooit in een hokje laten duwen en ontwikkelden zich met de muziek mee – of juist daartegenin, wat soms een nieuwe (sub)stroming opleverde. Als je je wat meer in jazz wilt verdiepen is het dan ook interessanter om een of meer van deze grote namen te volgen dan je tot een bepaalde stijl te beperken. Gaandeweg ontdek je zo vanzelf wat wel of niet aanspreekt. De keuze is eindeloos!

*De wat ironisch bedoelde term ‘ware gelovigen’ is in het geval van John Coltrane trouwens letterlijk te nemen: de African Orthodox Church, een kleine religieuze gemeenschap in de Verenigde Staten, heeft hem heilig verklaard en gebruikt zijn muziek in de liturgie.

Voorpret-alarm! Reizigers vertellen reizigers, campers (truck-camper & C-25) & presentaties
Kom 23 of 24 maart naar de Reizigersbeurs
Kom naar een infodag met special guests, zoals Travel Texas en indianen.
Meld je gratis aan