Tornado Alley

Een tornado, ook wel bekend als wervelstorm, is een storm met grote windsnelheden tot soms wel meer dan tweehonderd kilometer per uur. Zoals uit de naam al blijkt, gaat het om draaiende/wervelende winden met een diameter van enkele tientallen meters tot een paar kilometer. Een tornado is vaak goed zichtbaar doordat waterdamp condenseert in de wervel of doordat de wind stof en ander materiaal van het aardoppervlak opzuigt, met als resultaat een kenmerkende ‘slurf’.

Een tornado ontstaat door een sterke opwaartse luchtstroming met warme lucht beneden en veel koudere lucht boven. De warme lucht koelt af naarmate de hoogte toeneemt. De waterdamp verandert in regendruppels, de daarbij vrijkomende warmte houdt de stijgstroom in stand en versterkt die vaak zelfs. Als dit proces zich een poosje voortzet, neemt de kracht steeds verder toe. Vooral de tornado’s die ontstaan in de Golf van Mexico of in het Caribisch gebied kunnen door de grote hoeveelheid water en waterdamp angstaanjagend sterk worden.

Jaarlijks zijn er in de Verenigde Staten zo’n duizend tornado’s, vooral in het zuiden en het midden-westen. Denk daarbij aan staten als Texas, Missouri, Oklahoma, Nebraska, Kansas en Colorado, maar ook aan het noordelijker gelegen Iowa, Illinois en Minnesota. Zelfs Alberta, Saskatchewan en Manitoba in Canada krijgen hun portie. Nog noordelijker komen ook tornado’s voor, maar omdat het om dunbevolkt gebied gaat, is niet eens duidelijk hoe vaak. Ook is er daardoor niet veel schade.

In de Verenigde Staten is dit het gebied dat wordt aangeduid als ‘Tornado Alley’. Dat is geen officiële benaming, maar het was ooit de titel van een meteorologisch onderzoek in dit gebied. Tornado’s worden geclassificeerd volgens de Enhanced Fujita Scale op een schaal van 0 tot 5. De meeste zijn niet erg sterk (klasse 0), duren soms maar een paar minuten en richten geen of niet al te veel schade aan. Hooguit goed voor plaatselijk nieuws dus. Een klasse 5-storm kan daarentegen windsnelheden tot meer dan 300 kilometer bereiken en verwoest alles in zijn baan.

In openbare gebouwen in het zuiden van de Verenigde Staten zoals luchthavens, bibliotheken en musea vind je dan ook altijd bordjes die verwijzen naar een tornado safe area of een tornado shelter in het gebouw. Meestal zijn dat de toiletten of het trappenhuis rond de liftkoker, in ieder geval locaties zonder ramen zodat je niet getroffen kunt worden door rondvliegende glassplinters. Huizen op het platteland hebben vaak een schuilkelder; niet zelden ligt die na het langskomen van de tornado ineens in de open lucht omdat het complete huis is weggeblazen. Dat bepaald niet fictieve gebeuren vormde ook de inspiratie voor het boek en de films The Wizard of Oz. De versie uit 1939 van regisseur Victor Fleming maakte Judy Garland wereldberoemd.

En we hebben natuurlijk de film Twister van ‘onze’ Jan de Bont, over groepjes mensen die tornado’s najagen. Spectaculair camerawerk en special effects die twintig jaar na dato soms wat gedateerd aandoen en ook niet erg realistisch zijn (jammer misschien, maar zware vrachtauto’s worden echt niet opgetild en meegezogen door de wind). Recenter is de tv-serie Tornado Chasers, gemaakt vanuit Oklahoma in het hart van Tornado Alley, met als basis hetzelfde gegeven: op jacht naar de storm – vanuit wetenschappelijk oogpunt of gewoon voor de kick, en waarschijnlijk beide. Voor wie er niet genoeg van kan krijgen: tornado’s najagen kan ook vanuit je leunstoel thuis via de site tornadohunter.com. Bij het werkelijkheidsgehalte van sommige beelden kun je vraagtekens plaatsen, maar spectaculair is het zeker.