2013: Klokkenluider Edward Snowden (en de NSA)

Snowden werd geboren op 21 juni 1983 in Elizabeth City in North Carolina. Hij groeide op nabij de militaire basis Fort Meade in Maryland, in een patriottisch gezin die allen voor de federale overheid carrière maakten. Zijn vader Lonnie was een onderofficier bij de kustwacht en zijn moeder Elizabeth een griffier voor de rechtbank, the U.S. District Court for the District of Maryland. Zijn opa, Edward J. Barrett, was een senior voor de FBI (Federal Bureau of Investigation) en was in het Pentagon op 9/11. Zijn oudere zus, Jessica, was een advocaat voor the Federal Judicial Center in Washington D.C. Snowden vond het, achteraf gezien, dan ook niet verwonderlijk dat hij uiteindelijk ook voor de federale overheid ging werken. Tot die tijd bewandelde hij een onconventioneel pad: zo haalde hij geen diploma van de middelbare school in Gambrills, Maryland, een voorstad van Washington D.C. en studeerde tussen 1999 en 2005, af en aan, informatica, aan de Anne Arundel Community College, in Arnold, Maryland. Ook hier behaalde hij geen diploma.

Na de aanslagen van 9/11, wilde Snowden het leger in, wat hij uiteindelijk deed in 2004. Vier maanden later werd hij echter al ontslagen, omdat hij tijdens een training beide benen brak. Hij wilde alsnog zijn land dienen en vervolgde zijn loopbaan als beveiliger voor een onderzoeksinstituut van de Universiteit van Maryland dat is aangesloten bij de NSA. Snowden, een autodidact, gooide hoge ogen tijdens zijn sollicitatie bij de CIA in 2006. Na zichzelf bewezen te hebben als één van de top junior computerspecialisten op een CIA hoofdkantoor in Langley, Virginia, werd hij al snel gestationeerd in Genève bij de Permanente Vertegenwoordiging van de Verenigde Staten voor de Verenigde Naties. Hier ondervond Snowden voor het eerst het moreel laakbaar handelen van Amerikaanse veiligheidsdiensten. Hij onthulde, achteraf, dat de CIA op een onethische manier, een Zwitserse bankier had weten te strikken om informant te worden. In 2009 ruilde hij uiteindelijk de CIA in voor de NSA. Hier werkte hij als ‘private contractor’ in onder andere Hawaii, voor verschillende bedrijven zoals Dell en Booz Allen Hamilton, die opdrachten uitvoerden voor de NSA op specialistisch IT-gebied. In deze functies verzamelde hij geheime informatie met betrekking tot verscheidene NSA-activiteiten, die in zijn ogen, onethisch en te uitgebreid waren.

In mei 2013 verzamelde hij zijn laatste documenten, verliet zijn riante huis in Kunia (Oahu, Hawaii) en zijn $200,000 salaris en vertrok de maand daarop naar Hong Kong. Hij koos deze bestemming, omdat hij dacht dat de Amerikaanse opsporingsdiensten daar relatief weinig te zeggen hadden. Hij had meerdere interviews met door hem uitgekozen journalisten van onder andere The Guardian en The Washington Post. Tijdens deze interviews deelde hij staatsgeheimen en documenten die details bevatten over de wereldwijde spionageprogramma’s van de NSA, waarvan de meesten inbreuk maakten op de privacy van burgers. Eén van de grootste onthullingen was het PRISM-programma, dat toezicht hield op het internetgebruik en een grootschalige dataverzameling van burgers in de Verenigde Staten en ver daarbuiten. Kort na deze onthullingen werd hij door de Amerikaanse overheid aangeklaagd voor spionage en diefstal van overheidsbezit en werd er op Snowden’s 30ste verjaardag formeel gevraagd om zijn uitlevering.

Na het lekken van de geheime documenten wilde Snowden naar Ecuador afreizen om daar politiek asiel aan te vragen. Hij vloog via Moskou, omdat het niet mogelijk was om direct van Hong Kong naar het Zuid-Amerikaanse land af te reizen en alle andere vluchten waren via Amerika. In Moskou werd hij gevraagd om als informant voor Rusland’s FSB (Federal Security Service) te werken. Hij sloeg het aanbod af en werd op de internationale luchthaven van Moskou vastgehouden voor 40 dagen en besloot om in 27 landen politiek asiel aan te vragen. Nadat hij nul op het rekest kreeg, bood Rusland hem wél tijdelijke asiel aan. Hier woont hij nog steeds in ballingschap, heeft uiteindelijk de Russische nationaliteit gekregen en is niet van plan om terug te keren naar de VS, als hij geen eerlijk proces krijgt.

In de nasleep van zijn onthullingen heeft Snowden zichzelf geprofileerd als een pleitbezorger voor privacyrechten en transparantie van de overheid. Hij heeft vaak commentaar geleverd op de manier waarop de overheid haar burgers bespioneert en hoe bedrijven zoals Facebook en Google, gegevens verzamelen en delen zonder de uitdrukkelijke toestemming van gebruikers. Tegenwoordig blijft Snowden een controversieel figuur voor de Amerikaanse regering. Sommigen beschouwen hem als een held die de waarheid over de overheid aan het licht bracht, terwijl anderen hem zien als een verrader die nationale veiligheidsbelangen in gevaar heeft gebracht. Desalniettemin blijft zijn onthulling van de spionageprogramma's van de NSA een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van privacy en burgerrechten.

In 2014 ontving Snowden een alternatieve Nobelprijs, the Right Livelihood Award, voor zijn werk in het blootleggen van spionageprogramma's van de regering. Snowden verscheen in verschillende documentaires, waaronder Citizenfour en The Great Hack. Naast de Right Livelihood Award, ontving hij meerdere prijzen voor zijn verdiensten, de Duitse Whistleblower Prize, de Ridenhour Prize for Truth-Telling en de Carl van Ossietzky-medaille van de International League of Human Rights. Tegenwoordig is Snowden voorzitter van de Raad van Bestuur van de Freedom of the Press Foundation.

In de zomer van 2019 verscheen Permant Record, de autobiografie van Snowden, waarin hij zijn motivaties voor het lekken van de documenten uitlegt. Hierop klaagde de Amerikaanse regering hem gelijk aan, omdat hij als voormalig inlichtingenmedewerker alles aan de NSA en CIA had moeten voorleggen. De aanklacht had niet als doel om de inhoud van het boek te beperken, maar om te zorgen dat Snowden niks aan het boek zou verdienen. De tot nu toe laatste mijlpaal in het leven van Snowden was op 3 september 2020. “Ik had nooit gedacht dat deze dag zou komen,” zei hij toen de Amerikaanse rechtbank had geoordeeld dat de grootschalige spionage en afluisterprogramma’s van de NSA, die hij onthulde, illegaal waren. De rechter oordeelde zelfs dat mogelijk de grondwet was overtreden, dat de belgegevens van miljoenen Amerikanen nooit verzameld hadden mogen worden en dat de telefoontaps tegen de inlichtingenwet in gingen.