Music Monday - de big five

Er wordt wel gedacht dat ook de vijf oudste orkesten zijn, maar dat klopt niet. De New York Philharmonic is weliswaar al opgericht in 1842 – liefst 46 jaar eerder dan ‘ons’ Concertgebouworkest – en het Boston Symphony Orchestra in 1881, maar op veel meer plaatsen in het land ontstonden rond de vorige eeuwwisseling orkesten.

De chefdirigenten van de grote orkesten kwamen lange tijd uit Europa, vaak in de jaren dertig gevlucht voor de dictaturen in veel landen, wat trouwens ook voor veel musici in de orkesten gold. Uit namen als Artur Rodzinski, George Szell (beiden chef in Cleveland), Sergei Koussevitsky (Boston) en Dmitri Mitropoulos (New York) blijkt hun (Oost-)Europese herkomst. Pas in 1958 was Leonard Bernstein de eerste all American boy die in New York chefdirigent van een van de big five werd. Bovendien was hij toen ook nog eens jong, charmant en fotogeniek, wat het contrast met de degelijke oude heren des te groter maakte. Het leverde de New York Philharmonic veel extra publiciteit en populariteit op, het werd bijna een big one.

Het traditionele lijstje met toporkesten is inmiddels nogal verouderd – uiteraard niet qua tijdstip van oprichting, maar wel als het om de kwaliteit van de orkesten gaat. Je kunt het tegenwoordig beter over een big ten of zelfs big twenty hebben, want er zijn al heel lang veel meer voortreffelijke orkesten. Neem het Pittsburgh Symphony Orchestra (ook geen jonkie, want al uit 1895), de Los Angeles Philharmonic (1919), de San Francisco Symphony (1911) en het Dallas Symphony Orchestra (1900). Van dat laatste orkest is sinds 2008 de Nederlander Jaap van Zweden de chefdirigent, die binnenkort een nog grotere carrièrestap maakt naar de New York Philharmonic.

Als je op je vakantiereis zin hebt in live muziek, dan loont het de moeite om een blik op de website van een orkest te werpen als je in de buurt van een grote stad bent. Voor de normale concerten in het seizoen zijn de prijzen vergelijkbaar met wat er in het Amsterdamse Concertgebouw wordt gevraagd – heel betaalbaar als je niet perse op de eerste rang wilt zitten. In de zomer zijn de orkesten vaak ‘buitenshuis’ actief met goedkope of zelfs gratis openluchtconcerten in stadsparken en dergelijke locaties.