Music Monday - Jazz, deel 1

Jazz, er is nauwelijks een muzieksoort met een gecompliceerdere geschiedenis. Bovendien is er nauwelijk een muzieksoort met meer verschillende stijlen, stromingen en smaken. In deze blog: van jass naar jazz.

Louis Armstrong

Bakermat New Orleans

Het enige dat vaststaat is dat de jazz in het zuiden van de Verenigde Staten is ontstaan met New Orleans als bakermat. In z’n oervorm is jazz een mengeling van muziek van de zwarte slaven op de plantages – waar ook de blues vandaan komt – en mars- en dansmuziek van Europese immigranten. Ook de ragtime, pianomuziek die rond 1895 heel populair was, geldt als een van de voorgangers van de jazz. De beroemdste ragtimecomponist is Scott Joplin (1868-1917). Er bestaan vroege geluidsopnamen van hem die gemaakt zijn rond 1900.

Swingend en ritmisch

Kenmerkend voor ragtime en jazz is het gebruik van syncopes (de nadruk ligt daardoor net voor of na de tel), waardoor een sterk ritmisch, ‘swingend’ effect ontstaat. Nog een wezenlijk element van jazz is de improvisatie van solisten op eerder gespeelde thema’s. Het is geen makkelijke muziek om te spelen, terwijl ook het beluisteren ervan soms om concentratie vraagt.

Van Jass naar Jazz

De eerste bloeiperiode was zo rond 1910 in New Orleans, waar de Original Dixieland Jass Band zo beroemd werd dat de hele muziekstijl er z’n naam aan te danken heeft. De herkomst van het woord is niet helemaal duidelijk; er zijn in de loop van de tijd dan ook veel verklaringen voor bedacht. Het meest waarschijnlijk is dat het begrip ‘jas’ of ‘jass’ afstamt van het inmiddels vergeten negentiende-eeuwse woord jasm, dat kan worden vertaald met ‘energiek’ of ‘vitaal’. De spelling ‘jazz’ dook rond 1915 voor het eerst op in Chicago, waar het in één adem met de blues werd genoemd.

Grootste Dixieland-vertolker: Louis Armstrong

De belangrijkste instrumenten van de dixieland, tegenwoordig ook wel ‘old style jazz’ genoemd, zijn trompet, trombone en klarinet, aangevuld met een ritmesectie van gitaar of banjo, piano en drums. Een van de grootste dixieland-vertolkers was de uit New Orleans afkomstige Louis Armstrong (1901-1971), die steeds meer verschillende soorten jazz en swing is gaan spelen. Hij is zelfs in de Rock and Roll Hall of Fame terecht gekomen vanwege de grote invloed die hij ook daarop heeft gehad. In zijn latere jaren speelde hij veel middle of the road-muziek – en goed ook! – maar zijn vroegere werk is interessanter.

Kornettist Leon ‘Bix’ Beiderbecke

Jazz is van origine dan wel een zwarte muzieksoort, maar het is opvallend hoe vroeg ook blanken zich erop hebben gestort. Dat geldt voor de Original Dixieland Jass Band, maar ook voor kornettist en pianist Leon ‘Bix’ Beiderbecke (1903-1931), die de jazz leerde kennen aan de oevers van de Mississippi. Hij geldt nog steeds als een van de invloedrijkste spelers uit de vroege jaren van de jazz, hoewel hij maar 28 jaar oud werd (ondanks de drooglegging slaagde hij erin zich dood te drinken). Gelukkig zijn er opnamen van hem bewaard gebleven waarop zijn talent goed te horen is.

Paul Whiteman, the king of jazz

Beiderbecke speelde enige tijd in de band van de eveneens blanke Paul Whiteman (1890-1967), die in de jaren twintig bekend stond als ‘The King of Jazz’, een erenaam die hij zichzelf schijnt te hebben gegeven. Succesvol was hij in ieder geval wel, met een platenverkoop van miljoenen en optredens in Europa, onder meer in 1926 in het Kurhaus in de toen hoogst chique badplaats Scheveningen. Musici speelden graag in zijn band vanwege de goede betaling! Whiteman is bij jazz-puristen omstreden, want zij vinden dat hij geen echte jazz maakte maar ‘commerciële’ dansmuziek (swing). Dergelijke twisten over goede of slechte smaak en de ongewenste invloed van de commercie zijn van alle tijden.

Rhapsody in Blue

Whiteman is in ieder geval verantwoordelijk voor een van de bekendste muziekstukken van de twintigste eeuw. In 1924 gaf hij een compositieopdracht aan George Gershwin, die als resultaat Rhapsody in Blue opleverde: een icoon van de jaren twintig dat weliswaar een jazzy stuk is, maar inmiddels ook deel uitmaakt van de ‘klassieke’ canon en door talloze symfonieorkesten wordt uitgevoerd. Jazzliefhebber Woody Allen gebruikte het heel toepasselijk – met andere songs van Gershwin – als soundtrack voor zijn film Manhattan.

Jazz verhuist met Jelly Roll Morton naar Chicago

Maar laten we de zwarte jazzmusici vooral niet vergeten. Net als de blues trok de jazz vanuit het zuiden naar Chicago waar in de jaren twintig een bloeiende jazz-scene ontstond. Niet alleen Louis Armstrong deed dat, ook stadgenoot Jelly Roll Morton (1890-1941) vertrok naar het noorden. Deze pianist maakte in 1923 zijn eerste opnamen in een heel eigen stijl. Ook speelde hij de inmiddels alweer wat vergeten ragtime van Scott Joplin. Hij was zo succesvol dat hij zich na een paar jaar een Cadillac kon veroorloven, het Amerikaanse symbool bij uitstek van rijkdom. Enige overdrijving was hem niet vreemd, zijn claim dat hij ‘uitvinder’ van de jazz was, mogen we met een flinke hand vol zout nemen.


(wordt vervolgd)

Muzikale reis door The Deep South

Wil je een muzikale rondreis maken door The Deep South? De rondreis The Dixie Swing start vanuit Orlando. De geschiedenis herleeft tijdens een bezoek aan de plantages rond Savannah en Charleston, terwijl je in New Orleans, Memphis en Nashville de muzikale vibes voelt. Kies hieronder hoe lang je wilt gaan. Je kunt de route vervolgens naar wens aanpassen in de routeplanner!



  Kies aantal dagen

Je maakt kennis met de gastvrijheid van het Diepe Zuiden van de Verenigde Staten. Je ziet de themaparken van Florida en de oude wereld van New Orleans. Je bezoekt Nashville, de bakermat van de country- en westernmuziek, en Memphis, de stad van Elvis Presley en Martin Luther King. In Savannah en Charleston maak je kennis met zuidelijke tradities.

New OrleansBeale Street, MemphisRadarboot, MississippiSavannah
Voorpret-alarm! Reizigers vertellen reizigers, campers (truck-camper & C-25) & presentaties
Kom 23 of 24 maart naar de Reizigersbeurs
Kom naar een infodag met special guests, zoals Travel Texas en indianen.
Meld je gratis aan