1994: NAFTA

NAFTA bestond uit twee onderdelen: de NAAEC (North American Agreement on Environmental Cooperation; Noord-Amerikaanse Overeenkomst over Milieusamenwerking) en de NAALC (North American Agreement on Labor Cooperation; Noord-Amerikaanse Overeenkomst over Arbeidssamenwerking). Door ondertekening van het verdrag kwamen de drie landen overeen om de importtarieven geleidelijk te verlagen of af te schaffen, beperkingen op buitenlandse bezittingen en investeringen op te heffen en het intellectueel eigendomsrecht van producten uit de twee andere landen te respecteren.

Ondanks de voordelen is er veel tegenstand geweest tegen het verdrag. Vooral in de VS was men bang dat veel bedrijven zouden verplaatsen naar Mexico, waar de lonen lager zijn. In Mexico vreesde men dat deze Amerikaanse bedrijven de Mexicaanse bedrijven kapot zouden concurreren. Tot op de dag vandaag is er vooral in Canada en Mexico veel tegenstand en wordt het verdrag iedere keer weer aangehaald door presidentskandidaten. Desondanks heeft NAFTA er wel voor gezorgd dat de handel tussen de drie landen is toegenomen.

De eerste onderhandelingen over de oprichting van een handelsovereenkomst tussen de VS, Canada en Mexico begonnen in 1986. In de zes jaar daaropvolgend werd de overeenkomst verder uitgewerkt, waarna hij op 17 december 1992 officieel ondertekend kon worden door de staatshoofden. De overeenkomst moest echter ook nog door de parlementen van de drie landen ondertekend worden, wat voor de nodige vertraging zorgde.

In Canada kwam er een nieuwe minister-president, die later weer vervangen zou worden door Jean Chrétien. Chrétien was echter juist als minister-president gekozen vanwege zijn beloftes om af te zien van de handelsovereenkomst. Door deze vertraging kon president Bush sr. de overeenkomst niet meer officieel bevestigd krijgen voordat zijn ambtstermijn verstreek.

Ook in de VS kwam er een nieuwe president, Bill Clinton. Clinton voegde nog enkele clausules toe om onder andere de Amerikaanse werknemers te beschermen voordat het verdrag naar de Senaat werd gestuurd voor goedkeuring. Uiteindelijk keurde de Senaat het verdrag op 17 november 1993 goed, met 61 stemmen voor en 38 stemmen tegen. Nadat de overeenkomst ook in de Amerikaanse wetgeving was doorgevoerd, zei Clinton dat het verdrag zou leiden tot goed betaalde Amerikaanse banen.

Een van de voorwaarden waaronder de Amerikaanse Senaat het NAFTA-verdrag goedkeurde was dat er ook onderlinge milieuafspraken gemaakt zouden worden. Onder deze noemer werd de North American Agreement on Environmental Cooperation (NAAEC) opgericht. De voornaamste reden was dat men bang was dat als twee ontwikkelde landen en een ontwikkelingsland (Mexico) samen een vrijhandelsverdrag zouden tekenen, dit negatieve consequenties zou hebben voor het milieu. In het NAAEC-verdrag werden duidelijke richtlijnen en afspraken gemaakt waar alle drie de landen zich aan zouden moeten houden. Ook werd er een scherpe controle van de richtlijnen nagestreefd. Mede dankzij de NAAEC werd er geen grote milieuschade toegebracht aan de Noord-Amerikaanse gebieden. Daar waar wel schade werd toegebracht was het te wijten aan de mate waarin de gebieden onvoorbereid waren op het verdrag. Dit was voornamelijk aan de orde op het gebied van infrastructuur en de lokale maatregelen, bijvoorbeeld bij Mexicaanse olie-industrieën en de transportindustrie in de VS en Mexico. De grootste consequenties waren zichtbaar binnen de sector van de landbouw.

Het verdrag voorzag in een vermindering van de importtarieven op meer dan de helft van de Mexicaanse exportproducten naar de VS en op ongeveer een derde van de Amerikaanse exportproducten naar Mexico. In de loop der tijd zouden de importtarieven volledig verdwijnen. Daarnaast had NAFTA als doel om de intellectuele eigendommen van de landen te beschermen, vooral dankzij een uitbreiding van het auteursrecht. Voornamelijk binnen de vleesindustrie is Mexico van een kleine speler uitgegroeid tot een van de grootste binnen de Noord-Amerikaanse markt. Daarnaast is de handel in maïs toegenomen. De vrijhandelsovereenkomst heeft ook gezorgd voor de opmars van een geheel nieuwe industrievorm in Mexico. De zogeheten maquiladoras kwamen op, fabrieken die belastingvrij geïmporteerde grondstoffen verwerkten tot duurdere exportproducten. Deze maquiladoras zijn de belangrijkste tak van de Mexicaanse handel.

Veel bedrijven vanuit heel Mexico en de VS zijn naar de grensgebieden getrokken om zich hier te vestigen. Werk trekt uiteraard ook bewoners aan, en in de jaren na de invoering van NAFTA zagen grensregio’s als Toluca, León en Puebla een enorme bevolkingsgroei.

In de jaren na de instelling van NAFTA is veel onderzoek gedaan naar het effect op de deelnemende landen. Uit sommige blijkt dat NAFTA vooral voordelig is geweest voor Mexico, waar de armoedecijfers zijn gedaald en de inkomens zijn gestegen. Uit andere blijkt echter dat deze positieve effecten slechts voor de rijke bovenlaag van de bevolking gelden en dat de arme boeren juist gebukt gaan onder lagere voedselprijzen en goedkopere importproducten uit Amerika. Ondanks het feit dat een van de beoogde doelen van NAFTA was om meer gelijkheid te krijgen tussen Mexico, Canada en de VS, is dit (nog) niet gerealiseerd. Sommige onderzoekers beweren dan ook dat de NAFTA oorzaak is geweest van een nog grotere scheiding tussen arm en rijk in Mexico en de VS. Er wordt ook gezegd dat NAFTA wel had kunnen werken, als eerst investeringen waren gedaan in bijvoorbeeld het onderwijs, de landbouw en de infrastructuur in Mexico. Na deze investeringen had Mexico veel meer kunnen profiteren van de effecten van de vrijhandelsovereenkomst.