1935: De oprichting van de AA

In 1934 kwam voormalig beurshandelaar Bill W. (de organisatie is nog steeds gesteld op haar anonimiteit), een chronische alcoholist die vanwege zijn verslaving aan lager wal was geraakt, via een eveneens alcoholistische vriend in aanraking met de zogeheten Oxfordgroep. Dit was een spirituele organisatie in Europa en de VS die mensen de gelegenheid gaf hun leven te beteren door een deels op de opvattingen van de bekende psychoanalyticus Carl Jung gebaseerde mix van zelfreflectie, gebed en meditatie. Hoewel Bill in eerste instantie niet overtuigd was van het nut ervan kwam hij tijdens zijn zoveelste ziekenhuisopname tot inkeer: hij beleefde een diepe spirituele gewaarwording die hem hoop en vertrouwen in zichzelf gaf, en wist inderdaad van zijn verslaving af te komen. Sinds dat moment werd hij lid van de Oxfordgroep en zocht hij naar manieren om andere verslaafden met de methode in aanraking te laten komen. In 1935 kwam hij in Akron, Ohio in contact met de alcoholistische chirurg Bob S. die ondanks zijn betrokkenheid bij de Oxfordgroep nog niet van zijn verslaving was afgekomen. Onder invloed van Bill wist hij echter snel af te kicken; Bill gaf hem hoop omdat hij zelf ook verslaafd was geweest en hij benadrukte dat Bobs alcoholisme evenzeer een kwestie van geest was als van lichaam. Toen Bob genezen was begonnen hij, Bill en een andere voormalige verslaafde in het stadsziekenhuis van Akron een club waar ze andere alcoholisten hielpen. In het begin waren ze nog een kliek binnen de Oxfordgroep van Akron, maar vanaf het einde van de jaren ’30 werden ze steeds meer een aparte groepering. Dit was het begin van de Anonieme Alcoholisten, hoewel het nog geen formele organisatie was. De naam kregen ze in 1939, toen ze hun handboek getiteld Anonieme Alcoholisten uitgaven. Tegen die tijd waren er ook al vestigingen in New York en Cleveland, waardoor het boek aangevuld kon worden met dertig succesverhalen van voormalige alcoholisten.

De AA probeerden met een methode van twaalf stappen te bereiken. De belangrijkste stap was de eerste, die behelsde dat de alcoholist in kwestie moest erkennen dat hij of zij een probleem had waar hij de controle over verloren was. Verder moest hij of zij geloven dat hij te genezen was, dat hij fouten had gemaakt en dat hij degenen die hij gekwetst had moest compenseren. De methode had een sterke religieuze component, met verwijzingen naar god en een hogere macht aan wie ook erkend moest worden dat iemand verslaafd was. Belangrijk was ook dat de AA alcoholisme niet alleen als een morele, geestelijke kwaal zagen zoals indertijd gebruikelijk, maar ook als een lichamelijke ziekte. Anonimiteit en informaliteit waren de voornaamste kenmerken van de AA. Het was een verzameling van lokale, kleine afdelingen die de theorie van de twaalf stappen gebruikten en open stonden voor iedereen. Dat het genezen in groepen gebeurde was belangrijk; het delen van elkaars ervaringen moest er voor zorgen dat iemand het afkicken volhield. Het waren hechte groepen en als iemand van zijn verslaving afgeholpen was, werd verwacht dat hij of zij daarna anderen zou helpen. De AA had een wat ambivalente houding ten opzichte van drugs; aan de ene kant erkenden ze dat bij hen opgedane ervaringen drugsverslaafden ook konden helpen; aan de andere kant vonden ze dat de ervaringen van drugsverslaafden teveel verschilden van die van alcoholisten om ze bij elkaar in een AA-groep te plaatsen.

Nu de AA meer naamsbekendheid kregen stroomden verslaafden op zoek naar hulp toe en draaiden de al genezen leden overuren met het helpen van nieuwe alcoholisten. Ze openden een kantoor in New York, gesteund door miljonair en filantroop John Rockefeller jr. die ook moeite deed de AA bij meer mensen onder de aandacht te brengen. Tegen het einde van 1940 hadden de AA tweeduizend leden gekregen en dat aantal groeide hard. Positieve krantenartikelen en andere media-aandacht maakten het publiek bekend met de AA en lokale afdelingen sprongen als paddenstoelen uit de grond. Bill reisde door het land om de nieuwe groepen te bezoeken en de leer verspreidde zich snel over de VS en Canada; ook ontvingen de AA steeds meer donaties van mensen die wilden helpen en werden er afdelingen voor vrouwen en voor alcoholistische gevangen opgezet. Zowel geestelijken als medici prezen de AA en zijn methode.

Vanaf het begin was Bill de spil van de AA; ook in deze periode van grote groei wist hij de stabiliteit te bewaren door richtlijnen op te stellen voor hoe leden zich dienden te gedragen, de zogeheten Twaalf Tradities. In 1944 verscheen de eerste editie van de Grapevine of de Wijnrank, het officiële tijdschrift van de AA, en in 1945 werd de eerste afdeling van zwarte Amerikanen begonnen. Er ontstonden AA-groeperingen in het buitenland; eerst in andere Engelstalige landen als Australië (1945) en Engeland (1948), toen ook in andere landen. In Nederland en België werden in respectievelijk 1949 en 1953 AA-groepen actief.

In 1950 hadden de AA wereldwijd al 100.000 alcoholisten van hun verslaving afgeholpen en een jaar later kregen ze een prestigieuze prijs van de American Public Health Association. Bill weigerde echter enkele eredoctoraten die hem aangeboden werden in het kader van anonimiteit: een AA-lid moest proberen ‘om alle vormen van aandacht te vermijden die zijn naam in de publieke opinie met ons genootschap in verband brengen’. Ook werd er gewerkt aan de interne organisatie; er kwam een internationale Algemene Conferentie die in 1951 voor het eerst bij elkaar kwam. In 1954 waren er 130.000 leden in zesduizend groepen. Vanaf dat moment bleven de AA groeien in de diepte en de breedte. In de breedte ontstonden er AA-groepen in steeds meer landen, in de diepte werd de regionale organisatie verbeterd en werden er allerlei vergaderingen van de AA in andere landen dan de VS georganiseerd. In 1976 overschreed het ledenaantal de één miljoen.

Waar hulp via de telefoon al langer gegeven werd, begon in de jaren ’80 ook hulp via het internet. In 1995 werd website www.aa.org opgezet en de Wijnrank is sinds 2006 ook digitaal beschikbaar. De Anonieme Alcoholisten hebben ondertussen meer dan twee miljoen leden in 116.000 groepen, verdeeld over 180 landen.