Lowell National Historical Park

Het klinkt ongelooflijk als je het bijna gezapige stadje nu ziet, maar rond 1850 was Lowell – gelegen aan de samenloop van de Merrimack en Concord River – de belangrijkste industriestad van de Verenigde Staten. Het voornaamste product was textiel. De katoen uit de zuidelijke staten werd hier tot stoffen en kleding verwerkt. In het kielzog van de textielindustrie ontstonden er ook machinefabrieken. Aanvankelijk produceerden die vooral weefgetouwen en dergelijke, maar later gingen ze ook machines voor andere bedrijfstakken maken.

De textielfabrikanten realiseerden zich gaandeweg dat het goedkoper was om de in het zuiden geoogste katoen ook daar te gaan verwerken: de lonen in het zuiden waren veel lager en het scheelde ook nog eens transportkosten. In de jaren twintig van de vorige eeuw daalde de werkgelegenheid in Lowell dan ook snel, waarna de crisis van de jaren dertig de doodklap vormde. De Tweede Wereldoorlog zorgde voor een korte opleving, vooral door de fabricage van parachutes, maar daarna ging het verval door. Fabrieken kwamen leeg te staan en vervielen tot spookachtige ruïnes. Het moet er in die tijd bepaald onaangenaam zijn geweest.

Dat er desondanks zoveel van dit erfgoed is behouden is te danken aan de inwoners. Ze kwamen in de jaren zestig in opstand tegen het plan voor een snelweg op een viaduct dwars door de stad. Dat protest was een belangrijke gebeurtenis, niet alleen voor Lowell maar voor de hele USA: het verzet was een van de eerste voorbeelden van ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ waarin het optreden van de overheid niet meer klakkeloos werd geaccepteerd. Als gevolg van die actie ontstond er meer interesse voor het eigen verleden; je moet immers weten wat je wilt behouden.

In 1978 werd Lowell een National Historical Park met inmiddels vele bezienswaardigheden. Het nog aanwezige erfgoed – grote negentiende-eeuwse fabrieksgebouwen van rode baksteen – is grotendeels opgeknapt en verbouwd tot musea en appartementencomplexen; een paar complexen staan nog te wachten op een vorm van herbestemming. De musea hebben uiteraard vooral betrekking op de textielindustrie en zijn met elkaar verbonden door een gratis museumtramlijntje (hoewel lopen ook prima te doen is, zo groot zijn de afstanden niet). In de hoofdstraat, Merrimack Street, is aan de riante kantoorgebouwen en winkelpanden te zien dat hier vroeger goed geld werd verdiend. De rivieren en het Pawtucket Canal worden tegenwoordig door de pleziervaart gebruikt.

Lowell is nu een centrum van hoger onderwijs met het Middlesex Community College en de University of Massachusetts Lowell, die samen goed zijn voor zo’n 27.000 studenten. De stad heeft twee beroemdheden voortgebracht, de schilder James Abbott McNeill Whistler (1834-1903, zijn geboortehuis is een museum) en de schrijver Jack Kerouac (1922-1969). De beat poet is vooral bekend van het boek On the Road uit 1957, dat in 2012 matig succesvol is verfilmd. Kerouac is ook in Lowell begraven en wordt geëerd met een eenvoudig monument in het stadscentrum.